Wanneer je lesmateriaal online zet voor leerlingen (via Smartschool) of leraren (via KlasCement) moet je rekening houden met auteursrecht. Wat mag (niet) in onderwijs.
Foto’s en illustraties:
- Bij voorkeur: Gebruik rechtenvrije illustraties of foto’s met een open licentie en vermeld altijd de bron.
- Geen rechtenvrije foto’s beschikbaar? Verwijder de beelden en link naar de online locatie waar ze te vinden zijn.
Audio- en video:
Voor je podcasts, kennisclips of schoolvideo’s: gebruik rechtenvrije muziek en vermeld altijd de bron.
Soms heb je een foto gebruikt, maar wil je weten van wie de foto origineel is om een correcte bronvermelding toe te voegen.
Met TinEye kan dat: je laadt de foto naar hun website en je krijgt linkjes naar de originele locatie van de foto. Let op: ook al vind je een foto online, dat betekent nog niet dat je hem zomaar mag gebruiken.
Gratis illustraties voor de klas
Alle sites die hier onder opgesomd staan, staan overigens ook op onze themapagina over gratis afbeelding in het onderwijs.
Picto-selector is geen site met afbeeldingen maar een programma dat 28.000 pictogrammen bevat (waaronder de bekende Sclera-pictogrammen). Met Pictoselector kan je de pictogrammen makkelijk doorzoeken, bewerken en verwerken in dagritmekaarten. Picto-selector is beschikbaar voor Windows én Mac.
★ Favoriet van de KlasCementmoderatoren
Pixabay verzamelt heel wat professioneel ogende foto’s en afbeeldingen.
Gebruik: Pixabay doorzoekt “publieke domein” beelden. Je ziet naast de foto telkens dat de foto behoort tot het publiek domein en dus vrij gebruikt mag worden.
Op Stockio.com vind je naast foto’s ook afbeeldingen. Die afbeeldingen zijn bovendien als vector beschikbaar, waardoor je ze in grafische programma’s zoals Adobe Illustrator verder kan bewerken.
Gebruik: controleer of je de auteur moet vermelden als bron.
Phillip Martin is een oud-leraar die nu leeft van zijn website met gratis illustraties voor het onderwijs. Het is soms een beetje zoeken naar de juiste afbeelding (via het overzicht kom je al een eind) maar zijn frisse tekenstijl spreekt kinderen vast aan.
Gebruik: Phillip deelt zijn afbeeldingen met een creative commons licentie by-nc-nd. Je mag ze dus gratis gebruiken mét naamsvermelding, maar niet commercieel en je mag geen afgeleide werken maken.
Blank map biedt gratis kaarten aan per continent.
Gebruik: op de homepage lees je dat je de kaarten voor welk doel ook gratis mag gebruiken.
UVic’s Language Teaching Clipart Library is een bibliotheek van zo’n 3.000 afbeeldingen gericht op gebruik in taalvakken. De afbeeldingen zijn zo sober mogelijk weergegeven.
Gebruik: je mag de afbeeldingen vrij gebruiken op je website als je ergens een duidelijke verwijzing plaatst naar: UVic Humanities Computing and Media Centre en Half-Baked Software. Bij vragen over toegestaan gebruik mail je de bib.
Op Clker delen gebruikers afbeeldingen die vrij van copyright zijn (Public Domain). Het kunnen zelfgemaakte tekeningen zijn of gevectoriseerde afbeeldingen.
Gebruik: je mag de afbeeldingen op Clker volledig vrij gebruiken, als je minstens 18 jaar bent en akkoord gaat met hun ‘terms of use’ (gebruiksvoorwaarden).
Open Clip Art Library verzamelt afbeeldingen die behoren tot het publieke domein en dus vrij zijn van auteursrecht. Je vindt er enkel afbeeldingen die je ook als vectorafbeelding* kunt downloaden.
Gebruik: tenzij anders vermeld, zijn alle afbeeldingen op Open Clip Art Library vrij van auteursrecht.* Op Wikipedia lees je meer over het verschil tussen vectorafbeeldingen en andere afbeeldingen.
School Clip Art verzamelt afbeeldingen voor leerkrachten en studenten. Je vindt een selectie aan afbeeldingen gegroepeerd in herkenbare thema’s.
Gebruik: afbeeldingen van School Clip Art zijn gratis te gebruiken voor werkblaadjes, huiswerk, lesvoorbereidingen en toetsen. Voeg een link toe naar de website wanneer je afbeeldingen gebruikt.
Wikimedia Commons: een database van media uit de Wikipedia website.
Gebruik: onder elk object lees je meer over de licentie.
Wpclipart: foto’s en illustraties waarbij de focus ligt op het gebruik ervan in scholen.
Freepik is wat een ‘specialeke’ onder de de gratis fotosites. Je kan er vectorafbeeldingen en photoshop-bestanden downloaden. Die kan je in grafische pakketten verwerken tot eigen creaties.
Gebruik: de auteursrechten verschillen per afbeelding. Onder ‘How to attribute’ lees je hoe je de oorspronkelijke maker vermeldt in je resultaat.
Pictogrammendatabank: na gratis registratie kan je pictogrammen (in kleur) over allerlei thema’s downloaden. Je kan alfabetisch zoeken, of zoeken op thema.
Op de pictogrammen rusten auteursrechten en zijn enkel bedoeld voor niet-commercieel gebruik. Ze mogen ook niet gebruikt worden op het internet. Bij gebruik vermeld je met dank aan vzw de Rand of pictogrammendatabank (vzw de Rand).
Icon icons: In deze databank kan je zoeken in meer dan 100 000 gratis pictogrammen. Bekijk per icoontje de Creative Commonslicentie zodat je de auteursrechten respecteert. Soms moet je bijvoorbeeld de auteur vermelden.
Gratis foto’s voor de klas
★ Favoriet van de KlasCementmoderatoren
Pixabay verzamelt heel wat professioneel ogende foto’s en afbeeldingen.
Gebruik: Pixabay doorzoekt “publieke domein” beelden. Je ziet naast de foto telkens dat de foto behoort tot het publiek domein dus vrij gebruikt mag worden. zoeken in het Nederlands foto’s én afbeeldingen registreren niet nodig.
Op Stockio.com vind je mooie foto’, maar ook afbeeldingen, lettertypes en zelfs video’s.
Gebruik: controleer of je de auteur moet vermelden als bron.
Unsplash biedt een heel mooie collectie stijlvolle foto’s.
Gebruik: bronvermelding is vaak niet nodig. Er is wel een handige copy-paste tool om toch een correcte bronvermelding mogelijk te maken.
Pexels verzamelt gratis afbeeldingen van verschillende sites. De nadruk ligt op stijlvolle, kunstzinnige foto’s.
Gebruik: controleer of je de auteur moet vermelden als bron.
Morguefile heeft een indrukwekkend aanbod aan (semi)professionele foto’s. Je kunt ze gemakkelijk doorzoeken met (Engelstalige) zoekopdrachten.
Gebruik: bij elke foto staat onder welke licentie de foto verspreid is. Vaak hoef je zelfs geen bronvermelding toe te voegen.
Op FreeImages vind je een ongelooflijk grote database aan gratis te gebruiken foto’s. De kwaliteit van de foto’s varieert van snapshot tot professioneel beeld.
Gebruik: bij elke foto lees je onder welke licentie je de foto mag gebruiken.
Free for commercial use verzamelt gratis foto’s die je – zoals de naam van de site al zegt – mag gebruiken, zelfs om geld mee te verdienen.
Imagebase heeft een mooie collectie foto’s die in hoge resolutie worden aangeboden. Er is ook een speciale galerij met foto’s die je perfect kunt gebruiken als achtergrond voor je presentaties.
Gebruik: de foto’s zijn gratis te gebruiken mits vermelding van de auteur (CC attribution 3.0).
Freerange is een fotobibliotheek waarvoor je je moet registreren om een foto te downloaden. Let wel op dat je klikt op gratis foto’s en niet op de betalende foto’s uit de Shutterstock-database.
Gebruik: de foto’s van Freerange zijn gratis te gebruiken. Onder elke foto wordt de licentie getoond.
Bigfoto concentreert zich op foto’s uit verschillende landen. Je bladert door verschillende continenten en landen om foto’s te vinden. Er zijn ook enkele thema’s die andere onderwerpen groeperen.
Gebruik: alle foto’s op Bigfoto zijn gratis in gebruik, maar een link naar de downloadpagina van de foto is verplicht.
Everystockphoto verzamelt foto’s uit verschillende databases zoals Flickr, imageafter, NASA, Wikimedia Commons en maakt ze handig doorzoekbaar.
Gebruik: het toegestaan gebruik verschilt per foto. Het is dus belangrijk om telkens bij License te lezen wat de voorwaarden zijn.
De foto’s uit de collectie van Pics4Learning zijn geselecteerd voor gebruik in de klas.
Gebruik: de fotografen blijven hun auteursrecht bewaren op de foto’s, maar staan gebruik via deze website toe.
Lukasweb is een online beeldbank met meer dan 8.800 foto’s van kunstwerken uit de collecties van de Vlaamse musea, erfgoedinstellingen en kerken.
Gebruik: alle beelden zijn gratis te downloaden voor educatieve doeleinden (voor klaswerk, eindwerk of lesmateriaal). Hiervoor moet je je eerst registreren. Nadien kan je bij een kunstwerk naar keuze klikken op ‘Educatieve download’. Bij gebruik moet je wel steeds de bron vermelden. Lukasweb heeft een pagina met duidelijke en gedetailleerde informatie over gratis educatief gebruik.
Unsplash: alle foto’s gepubliceerd op Unsplash kunnen gratis gebruikt worden.
Gebruik: je mag ze gebruiken voor commerciële en non-commerciële doeleinden. Je hoeft geen toestemming te vragen of credit aan de fotograaf of Unsplash te geven, hoewel het waar mogelijk wordt gewaardeerd.
PxHere: op deze website vind je gratis rechtenvrije foto’s van hoge kwaliteit.
Life of pix: op deze website vind je honderdduizenden door fotografen geschonken foto’s die je gratis kan downloaden.
The Gender Spectrum Collection: Onder de noemer The Gender Spectrum Collection introduceert Broadly een reeks genderinclusieve stockbeelden. In de online bibliotheek vind je meer dan 180 foto’s van 15 trans- en non-binaire modellen, die gratis beschikbaar zijn voor het brede publiek onder een Creative Commons-licentie.
Geluiden en muziek
Op onderstaande sites vind je (deels) gratis muziek. Lees goed wat er in de kleine lettertjes staat. De licenties veranderen soms doorheen de jaren. Ook moet je bij elk muziekstuk bekijken wat er precies mag en voor welk doe je het (gratis) mag inzetten.
- www.bensound.com (achtergrondmuziek voor kennisclips)
- www.freesound.org (geluiden)
- www.soundbible.com (geluiden)
- www.freeplaymusic.com (muziek)
- www.freemusicarchive.org (muziek)
- www.jamendo.com (muziek)
- www.soundzabound.com (muziek)
- www.national-anthems.net (volksliederen)
- dig.ccmixter.org (muziek)
- incompetech.com (muziek)
- be.electrobel.org (muziek)
- musopen (klassieke muziek, bladmuziek)
Algemeen
- search.creativecommons.org Niet echt een zoekmachine (zie de belangrijke melding op de startpagina), maar toch een link om gericht te zoeken naar inhouden onder CC-license.
- www.google.be/advanced_search?hl=nl Via advanced search bij Google, kun je ook zoeken op ‘Gebruikersrechten’
- search.yahoo.com/cc Ook hier kun je zoeken op gebruiksrechten.
- commons.wikimedia.org/wiki/Category:Images
Als je een bijdrage toevoegt, moet je altijd je bronnen vermelden. Dat kun je op twee manieren:
- Je vermeldt bij iedere afbeelding of tekst je bron (bij voorkeur).
- Je maakt een lijstje achteraan in je document waarin je alle bronnen vermeldt.