Auteursrecht

Principe

Auteursrechten beschermen de maker van een werk (foto, liedje, tekst, boek, gedicht, film, beeldhouwwerk …). Het werk moet niet noodzakelijk artistieke of esthetische waarde hebben.

Auteursrechten ontstaan automatisch. Schrijf je een tekst of maak je beelden, dan heb jij daar zonder meer auteursrechten over. Je hoeft er niets extra voor te ondernemen. Het auteursrecht geldt tot 70 jaar na de dood van de auteur.

Door de bescherming van de auteursrechten mag je nooit zomaar materiaal kopiëren, gebruiken of publiceren zonder dat je daar de uitdrukkelijke toestemming voor hebt.

Om onder het auteursrecht te vallen moet het werk bestaan in een zintuiglijk waarneembare vorm: dat kan zijn in de vorm van een tekst, een tekening, een uitvoering … bijvoorbeeld de uitvoering van een dansvoorstelling maakt de choreografie concreet en dus beschermd.

Ideeën en theorieën, stijlen en methodes op zich vallen niet onder het auteursrecht: een pedagogische methode zoals bijvoorbeeld ervaringsgericht leren kan dus niet beschermd worden.

Pas op:

  • Grej of the day/GOTD/grej: De Zweedse leerkracht Micael Hermansson is de bedenker van een populaire lesmethode waarbij microlessen die hij “grej” noemt volgens een bepaald stramien worden opgebouwd. Je mag als leerkracht zijn idee en methode gebruiken om je eigen originele microlessen te maken, maar je mag die dan wel niet “grej/Grej of the day/GOTD” noemen omdat Micael Hermansson brood zag in zijn idee en de naam “grej” heeft gedeponeerd als een merknaam.
    • Voeg voor die microlessen op KC trefwoord ‘De vraag van vandaag‘ toe.
    • Gebruik GOTD, Grej of the day niet meer als trefwoord.
    • De vraag van vandaag, GOTD, Grej of the day zijn gelinkte trefwoorden
  • Werkwoordenwiel: Idee van Yannick Vercauteren gecommercialiseerd door Odisee en Baert. Een daadwerkelijk nieuwe werkwoordenwielvariant kan worden toegevoegd (= gebruik idee draaiwiel om werkwoordvervoeging te automatiseren). Bij moderatie verwijzen we naar het origineel van Yannick door het leermiddel te tippen.

Een bronvermelding van tekst/beeld/audio/… is steeds vereist ook bij toestemming van (vrij) gebruik.

Praktische cases bij moderatie

Teksten

Prof. Marie-Christine Janssens van het Centrum voor Intellectuele Rechten (K.U.Leuven en K.U.Brussel) zegt hierover:

“Citaatrecht staat u toe om korte aanhalingen uit alle soorten werken gratis te gebruiken als u bron en naam van de auteur vermeldt en het citaat gebruikt voor kritiek, polemiek of onderwijs. “

De lengte/omvang van een citaat is niet gedefinieerd. Het moet echter een beperkt fragment zijn. Enkele voorbeelden:

    • één of twee regels uit een gedicht;
    • maximaal 10 blz. uit een werk van 100 pagina’s (10% regel);
    • een detail uit een schilderij.

Een kranten- of tijdschriftartikel integraal in een bijlage publiceren laten we toe, op voorwaarde dat:

    1. er een bronvermelding wordt gegeven;
    2. er een verwerkingsopdracht volgt;
    3. het artikel niet achter een betaalmuur van een educatief tijdschrift staat, zoals bv. Nieuwsbegrip, Averbode.

Woordenlijsten uit handboeken (vb. lijst met werkwoorden met vaste voorzetsels letterlijk overgenomen uit een handboek) mag je overnemen.

    • Lijsten zijn niet auteursrechtelijk beschermd. Die mag je dus hergebruiken behalve indien ze een bewerking onderging waardoor ze uniek is (vb. recept, hoeveelheden …).
    • Letterlijke scan van het boek mag niet, overtypen mag wel.

Gebruik van scans uit boeken (jeugdboeken, encyclopedieën …) kunnen niet.

Muziek

Beeld

  • Wezooz Academy op KC > Geen enkel onderdeel van deze website mag – in welke vorm dan ook – opgeslagen of gereproduceerd worden, met als enige uitzondering het automatisch ‘cachen’ van de informatie door de browser.
  • Canva: mét education-account mag je ontwerpen delen op Wai-Not (KC) zolang het element/ontwerp niet voor commerciële doeleinden gebruikt zal worden. Zie One Design Use License Agreement voor meer informatie.
    • voorzichtigheid blijft (want wat is commercieel?)
    • in de klas zelf mag veel meer dan online …
    • voorlopig de link naar de docs met Canva-ontwerp blijven gebruiken → gebruik het standaardbericht in Stap 5 om de gebruiker naar de link te vragen
    • Zie ook helppagina: waar staat de deelbare link in Canva?
  • VRT: Lesgevers kunnen een beroep doen op audiovisueel VRT-materiaal via Het Archief voor Onderwijs / meemo.

Het aanbod op Het Archief voor Onderwijs is gratis toegankelijk voor alle Vlaamse lesgevers, leerkrachten in opleiding en leerlingen secundair (in een Vlaamse erkende onderwijsinstelling). De beeld- en geluidsfragmenten mogen uitsluitend gebruikt worden voor onderwijsactiviteiten. Het brede publiek heeft met andere woorden geen toegang tot al die beeld- en geluidsfragmenten. Dat komt omdat het audiovisuele materiaal auteursrechtelijk beschermd wordt en dus niet zomaar vrij bekeken of beluisterd mag worden. Het Archief voor Onderwijs doet een beroep op de onderwijsuitzondering in het auteursrecht, en mag daarom wel beeld- en geluidsfragmenten beschikbaar maken voor de onderwijsactiviteiten van lesgevers en leerlingen.

Een hyperlink naar VRT-content kan, op voorwaarde dat de link naar de betrokken VRT Online Dienst leidt om de VRT-content te bekijken, beluisteren of te lezen. Het URL-adres van de VRT-onlinedienst moet steeds duidelijk zichtbaar zijn in de link. Niet toegestaan zijn overneming, framing, herpublicatie, bewerking of toevoeging van materiaal dat op de VRT-websites gepubliceerd is. Je moet dus in de VRT_context blijven in hun eigen afspeeldienst.

Auteursrechtelijk beschermde afbeeldingen laten we in bepaalde gevallen wel toe:
Boekcovers kunnen worden gepubliceerd als ze niet louter ter illustratie zijn, maar noodzakelijk voor een verwerkingsopdracht.
Logo’s van politieke partijen, bedrijven … kunnen worden gepubliceerd als ze niet louter ter illustratie zijn, maar noodzakelijk voor een verwerkingsopdracht. Sowieso vragen we steeds een bronvermelding.

Welke afbeeldingen laten we absoluut niet toe?
Cartoons en afbeeldingen van stripfiguren omdat dit als broodroof voor de kunstenaar kan beschouwd worden. Indien deze afbeelding absoluut noodzakelijk zijn voor het leermiddel, dan vragen we om ze te vervangen door een link: Suggestie: Afbeeldingen die beschermd zijn door auteursrechten, kan je ook vervangen door een tekstvak met weblink. Op deze manier kunnen leerkrachten die jouw lesmateriaal willen gebruiken, deze afbeeldingen zelf makkelijk terugvinden en toevoegen.

Afbeeldingen met een watermerk. Dit is een weggever, maar helaas beweren veel gebruikers dat dit een gratis en rechtenvrije afbeelding betreft. Aan ons als moderator om hen met de nodige tact op het watermerk en de implicaties daarvan te wijzen en hen te verwijzen naar onze uitgebreide verzameling rechtenvrij beeldmateriaal.

Afbeeldingen louter als illustratie > verwijderen.

Foto’s van ‘herkenbare’ leerlingen/collega’s kunnen niet zonder uitdrukkelijke toestemming van de betrokkenen. Informeer bij de deler of verwijder.

 

Bronnen